Gati 3,000 ton nitrat amoniumi – marrë nga një anije në brigjet e Bejrutit gjashtë vjet më parë dhe më pas u ruajt në një depo – është shkaku për shpërthimin në zonën e portit të kryeqytetit libanez Beirut të martën.
Por çfarë është nitrati i amonit dhe pse mund të jetë kaq i rrezikshëm?
Nitrati i amonit është një lëndë e ngurtë e bardhë në formë kristali e cila krijohet në sasi të mëdha industriale. Përdorimi më i madh i tij është si burim i azotit për plehrat, por përdoret gjithashtu për krijimin e eksplozivëve për miniera.
“Ju nuk do të gjeni nitrat amoniumi në tokë,” shpjegon Andrea Sella, profesor i kimisë në University College London. Kjo sepse është sintetik, i bërë duke reaguar amoniakun me acid nitrik, thotë ai.
Nitrati i amonit bëhet në të gjithë botën dhe është relativisht i lirë për t’u blerë.
Por ruajtja e tij mund të jetë problem dhe ajo është shoqëruar me aksidente të rënda industriale në të kaluarën.
Sa e rrezikshme është nitrati i amonit?
Më vete, nitrati i amonit është relativisht i sigurt për t’u trajtuar, thotë Prof. Sella.
Sidoqoftë, nëse keni një sasi të madhe të materialit për një kohë të gjatë, ajo fillon dhe degradon.
“Problemi i vërtetë është se me kalimin e kohës ajo do të thithë lagështi dhe përfundimisht shndërrohet në një shkëmb shumë të madh,” thotë ai. Kjo e bën atë më të rrezikshëm sepse nëse një zjarr e arrin atë, reagimi kimik do të jetë shumë më intensiv.
Videot nga Beiruti treguan se tymi po dilte nga një zjarr dhe më pas një re kërpudhe pas shpërthimit.
“Kemi një valë supersonike që po udhëton nëpër ajër dhe mund ta shihni atë në re, të bardhë sferike e cila udhëton jashtë nga qendra, duke u zgjeruar lart”, thotë Prof Sella.
Vala e shokut prodhohet nga ajri i kompresuar, shpjegon ai. “Ajri zgjerohet me shpejtësi dhe ftohet papritmas dhe uji kondensohet, gjë që shkakton re,” shton ai.
Sa të rrezikshëm janë gazrat që prodhohen?
Kur nitrati i amonit shpërthen, ai mund të lëshojë gazra toksikë përfshirë oksidet e azotit dhe gazin e amoniakut.
Portokallia shkaktohet nga dioksidi i azotit, i cili shpesh shoqërohet me ndotjen e ajrit.
“Nëse nuk ka shumë erë, mund të përbëjë një rrezik për njerëzit aty pranë,” thotë Prof Sella.
A përdoret në bomba?
Me një shpërthim kaq të fuqishëm, nitrat amoniumi është përdorur nga ushtritë në të gjithë botën si një lëndë plasëse.
Është përdorur gjithashtu në disa akte terroriste, përfshirë bombardimin e qytetit Oklahoma në 1995. Në atë rast, Timothy McVeigh përdori dy ton nitrat amoniumi për të krijuar një bombë që shkatërroi një ndërtesë federale dhe vrau 168 njerëz.
A ka ndodhur diçka e tillë më parë?
Në 1921, rreth 4500 ton nitrat amoniaku shkaktuan një shpërthim në një fabrikë në Oppau, Gjermani, duke vrarë më shumë se 500 njerëz.
Aksidenti më vdekjeprurës industrial në historinë e SH.B.A.-së ndodhi në 1947 në Galveston Bay, Texas. Të paktën 581 njerëz u vranë kur më shumë se 2,000 ton kimikate shpërtheu në bordin e një anije e cila ishte në port.
Kohët e fundit, një shpërthim që përfshin nitratin e amonit dhe kimikate të tjera vrau 173 njerëz në portin e Tianjin në veri të Kinës në 2015.
